LES ARTICLES, LES GENRES, ET LES NOMBRES

Dalam bahasa Prancis, pembahasan tentang l’article (kata sandang), genre (jenis kelamin),  dan nombre (jumlah) selalu berhubungan dengan nomina (kata benda). Nomina adalah kata yang  mewakili  semua nama benda yang ada di dunia. Ia memiliki jenis kelamin tertentu,  memiliki jumlah yang bervariasi baik tunggal maupun jamak, dan apabila kata tersebut terletak dalam kalimat, biasanya didampingi oleh determinan (penanda nomina) dan/atau kata sifat. Nomina  dapat digunakan sebagai subjek,  atribut, pendamping, dan pelengkap (Goosse, 1997). Nomina dalam bahasa Prancis juga dapat berupa seseorang, sesuatu (benda) atau sesuatu yang abstrak yang memiliki jenis kelamin baik masculin (laki-laki) maupun féminin (perempuan), dan jumlah tunggal atau jamak. Secara umum, nomina diawali dengan satu bentuk articles défini (le, la, les), atau article indéfini (un, une, des) (Grégoire et Odile Thiévenaz, 2003:22).

1.    Les Articles

Article adalah kata yang ditempatkan di depan nomina, berfungsi untuk menunjukkan teridentifikasi/tidaknya nomina dalam wacana atau konteks (Grevisse, 1975:278). Dalam bahasa Prancis, article terbagi atas article defini 'kata sandang tertentu’ dan article indéfini 'kata sandang tak tertentu.’ Kata sandang yang lain yaitu article partitif  digolongkan sebagai varian dari article indéfini. Berikut ini perbandingan antara kedua article tersebut menurut Grégoire et Odile Thiévenaz (2003).

L’article Défini	L’Article Indéfini
1.     Memperkenalkan suatu nomina yang unik a.    Le chien de Max ‘anjing Max’ b.    La tour Eiffel ‘menara Eiffel’	1.     Memperkenalkan suatu nomina yang tidak unik a.     Un chien noir ‘seekor kucing hitam.’ b.     Une tour moderne ‘sebuah menara modern.’
2.     Menjelaskan sesuatu yang umum a.    L’homme/les hommes ‘lelaki/para lelaki’ b.    La liberté ‘kebebasan’ c.    Le bonheur ‘kebahagiaan’ d.    L’amour  ‘cinta’
3.     Mengacu pada benda yang dinyatakan sebelumnya. a.   J’ai un chien. Le chien est noir.           ‘Saya memiliki seekor anjing. Anjing itu berwarna hitam.’ b.   Il a un chat. Le chat est blanc. ‘Dia memiliki seekor kucing. Kucing itu berwarna putih.’	2.     Menjelaskan satuan a.     J’ai un chien. ‘Saya punya seekor anjing.’ b.     Il a deux chats. ‘Dia memiliki dua ekor kucing.’
4.     Digunakan bersama les verbes de goût ‘verba yang berhubungan dengan rasa’ (aimer, detester, adorer, etc.) a.   J’aime la laine. ‘Saya suka wol.’ b.   J’adore les couleurs gaies. ‘Saya sangat suka warna pelangi.’

2.    Les Genres

            Les genres merupakan pengelompokan nomina berdasarkan jenis kelaminnya. Jenis kelamin nomina digolongkan dalam dua kategori yaitu masculin dan féminin. Article yang digunakan sebagai penanda nomina masculin tunggal yaitu “un dan le”, sedangkan untuk penanda féminin tunggal yaitu “une dan la”. Untuk penanda nomina jamak baik masculin maupun féminin yaitu “les dan des”. Perhatikan contoh genres nomina pada tabel di bawah ini!

Nomina Masculin Tunggal	Terjemahan	Nomina Féminin Tunggal	Terjemahan
le livre	buku	la table	Meja
un stylo	pulpen	une image	Gambar
le tableau	papan tulis	la gomme	Penghapus
un ordinateur	komputer	la classe	Kelas
le projecteur	infokus	une chaise	Kursi
le crayon	pensil	une porte	Pintu
un marqueur	sepidol	une carte	Peta
le mur	dinding	la règle	Penggaris

                         

          Mengingat penanda nomina féminin dan masculin bahasa Prancis yang berwujud article tidak dituliskan secara bersamaan dalam kamus, pemelajar bahasa Prancis dituntut untuk menguasai (menghafal) penggolongan jenis kelaminnya. Fenomena ini merupakan salah satu faktor yang paling sulit dalam belajar bahasa Prancis. Meskipun demikian, untuk membantu pemelajar bahasa Prancis mengenali genre nomina, berikut ini disajikan ciri-ciri akhiran nomina yang dapat dijadikan pedoman untuk mengenali nomina masculin  atau féminin, seperti yang ditulis Rosenthal (2004) dalam tabel di bawah ini.

Karakteristik Kata Benda Masculin	Karakteristik Kata Benda Féminin
Nomina berakhiran dengan –IN, -AIN, -OIN, -EIN, -AN, -IEN, -ON (bukan berakhiran –AISON dan –ION) adalah nomina masculin seperti: jardin, écrivain, témoin, rein, roman, comédian, citron, dan sebagainya, kecuali: fin, main, chanson, façon, leçon, dan trahison.	Nomina berakhiran –LLE adalah nom féminin seperti: nouvelle, ville,  jumelle, salle, famille, fille, dan sebagainya kecuali gorille, dan portefeuille yang merupakan nom masculin, serta rebelle yang dapat menjadi nom masculin atau féminin tergantung konteksnya.
Nomina berakhiran –MENT, -ANT, dan ENT adalah nomina masculin seperti: sentiment, département, volant, assistant, accident, dan sebagainya kecuali: dent.	Seluruh nomina berakhiran –AISON adalah nomina féminin seperti: maison, comparaison, raison, dan sebagainya.
Nomina berakhiran –RT, -ST, -GT, -CT, -ONT, dan -GT adalah nomina masculin seperti: départ, ouest, point, district, pont, doigt kecuali nomina part, mort.	Nomina berakhiran –ION adalah nomina féminin seperti: nation, région, dan sebagainya kecuali: camion, scorpion, dan avion.
Nomina tunggal yang berakhiran dengan –S adalah nomina masculin seperti: tennis, mois, palais, bras, héros, virus, concours, univers, sens, dan sebagainya kecuali vis, souris, fois, brebis, dan Bélarus.	Nomina berakhiran –SSE adalah nomina féminin seperti: adresse,  Suisse, classe, dan sebagainya kecuali pamplemousse, colosse, dan abysse yang merupakan nomina masculin, serta gosse yang dapat menjadi nomina masculin atau féminin, tergantung konteksnya.
Seluruh nomina berakhiran –C adalah nomina masculin seperti: sac, trafic, porc, échec, bloc, truc, banc, dan sebagainya..	Seluruh nomina berakhiran –TTE adalah nomina féminin seperti: assiette, fourchette, bicyclette, datte, carotte, dan sebagainya.
Nomina berakhiran fokal –I yang didahului oleh konsonan adalah nomina masculin seperti: ennemi, lundi, mari, spaghetti, dan sebagainya kecuali: merci dan fourni.	Seluruh nomina berakhiran –NNE adalah nomina féminin seperti: personne, consonne, Parisienne, paysanne, dan sebagainya.
Nomina berakhiran dengan –U, -OU, EU, -AU, adalah nomina masculin seperti: tissu, fou, peu, bureau, dan sebagainya kecuali: eau, peau, bru, dan vertu.	Nomina berakhiran –ÉE adalah nomina féminin seperti: année, idée, nuée, destinée, dan sebagainya kecuali: musée, dan mausolée.
Seluruh nomina berakhiran –L adalah nomina masculin seperti profil, travail, soleil, poil, seuil, fenouil, animal, sol, calcul, ciel, dan sebagainya.	Nomina berakhiran –EUSE, dan -IÈRE adalah nomina féminin seperti: chantause, danseuse, manière, épicière, dan sebagainya kecuali: derrière.
Seluruh nomina berakhiran –D adalah nomina masculin seperti: bord, fond, marchand, pied, badaud, froid, dan sebagainya.	Nomina berakhiran –NCE dan –NSE adalah nomina féminin seperti: absence, danse, réponse, dan sebagainya kecuali: silence dan prince.
Nomina berakhiran huruf fokal dan diikuti konsonan T (seperti ET, AT adalah nomina masculin seperti loquet, sommet, ticket, , chocolat, avocat, rat, but, toit, lit, culot, dan sebagainya kecuali dot, nuit, forêt.	Nomina berakhiran –IE dan –IÉ adalah nomina féminin seperti: maladie, mélodie, catégorie, amitié, moitié, dan sebagainya kecuali: brie, sosie, génie, foie, marié.
Seluruh nomina berakhiran –EUR yang dikenakan pada seseorang atau sesuatu dan dihubungkan pada suatu aktivitas adalah nomina masculin, seperti: projecteur, orateur, acteur, , dan sebagainya.	Nomina berakhiran –CHE adalah nomina féminin seperti: bouche, moustache, affiche, dimanche, dan sebagainya kecuali: postiche, caniche, panache, porche.

           

          Terdapat juga nomina femina yang dibentuk dari nomina maskula. Pada umumnya, untuk membentuk nomina femina dari nomina maskula adalah dengan menambah huruf “e” pada akhir kata (nomina), misalnya étudiant ‘mahasiswa laki-laki’ berubah menjadi etudiante ‘mahasiswa perempuan.’ Selain ketentuan yang telah dijelaskan tersebut, terdapat beberapa pengecualian. Perhatikan tabel berikut ini!

Ketentuan	Masculin	Féminin
Nomina maskula yang berakhiran huruf “e” tidak mengalami perubahan pada nomina femina	un journaliste	une journaliste
Nomina maskula yang berakhiran huruf “er” berubah menjadi “ère”	un boulanger	une boulangere
Nomina maskula yang berakhiran huruf “on” berubah menjadi “onne”	un breton	une bretonne
Nomina maskula yang berakhiran huruf “el” berubah menjadi “elle”	un intelectuel	une intelectuelle
Nomina maskula yang berakhiran huruf “et” berubah menjadi “ette”	un cadet	une cadette
Nomina maskula yang berakhiran huruf “at” berubah menjadi “ate” (kecuali pada kata chat menjadi chatte)	un magistrat	une magistrate
Nomina maskula yang berakhiran huruf “eur” berubah menjadi “euse”	un serveur	une serveuse
Nomina maskula yang berakhiran huruf “teur” berubah menjadi “trice”	un acteur	une actrice
Nomina maskula yang berakhiran huruf “f” berubah menjadi “ve”	un veuf	une veuve
Nomina maskula yang berakhiran huruf “ce” berubah menjadi “esse”	un prince	une princesse

            Selanjutnya, hal yang perlu diperhatikan pada pokok bahasan ini adalah adanya larangan menggunakan kata sandang bersamaan dengan kata benda pada beberapa kasus tertentu. Pengecualian-pengecualian tersebut yaitu sebagai berikut.

a.    Ketika menjelaskan kuantitas (quantité) suatu nomina, seperti contoh berikut.

1)      Ma mère achète beaucoup de fruits.

‘Ibu saya membeli banyak buah-buahan.’

2)      Elle a assez de légumes chez elle.

‘Dia punya sayuran yang cukup di rumahnya.’

b.    Ketika nomina ditulis bersama preposisi avec ‘dengan’  dan sans ‘tanpa’, seperti contoh berikut ini.

1)      J’aime les appartements avec terrasse..

‘Saya suka apartemen yang berteras.’

2)      Je n’aime pas les appartements sans terrasse.

‘Saya tidak suka apartemen tanpa teras.’

­

3.  Les Nombres

            Berdasarkan jumlahnya, nomina dikelompokkan menjadi dua bagian, yaitu singulier ‘tunggal’ dan pluriel ‘jamak.’ Pada umumnya nomina jamak dibentuk dengan menambahkan huruf  “s” pada akhir kata. Perhatikan tabel di bawah ini!

Singulier	Pluriel
le stylo ‘pena’	les stylos ‘beberapa pena’
la table ‘mela’	les tables ‘beberapa meja’
la classe ‘kelas’	les classes ‘beberapa kelas’
un ordinateur ‘komputer’	des ordinateurs ‘beberapa komputer’

         

             Selain ketentuan di atas, terdapat beberapa pengecualian bentuk akhiran (terminaison) nomina jamak. Perhatikan tabel di bawah ini!

Terminaison	Singulier	Pluriel	Remarque
-s, -x, ou –z	un pay un succès un autobus un choix un index un prix	des pays des succès des autobus des choix des index des prix	Tidak ada perubahan pada bentuk jamak.
-au, -eau, ou –eu	un bateau un chapeau un cheveu un matériau un seau	des bateaux des chapeaux des cheveux des matériaux des seaux	Terdapat penambahan huruf “x” pada akhir kata nomina jamak
-ou	un bijou le caillou le genou un hibou le joujou le fou le clou le sou	des bijoux les cailloux les genoux des hiboux les joujoux les fous les clous les sous	Terdapat penambahan huruf “x atau s” pada akhir kata nomina jamak. Fenomena ini merupakan salah satu bentuk pengecualian. Untuk itu diperlukan penghafalan nomina jamak yang bentuk tunggalnya berakhiran huruf “-ou”
-al	un journal un cheval un métal un hôspital un canal	des journaux des chevaux des métaux des hôspitaux des canaux	Kata benda berakhiran -al secara umum bentuk jamaknya berakhiran –aux, kecuali: des bals, des carnavals, des chacals, des récitals, régals, festivals.
-ail	un travail un vitrail un corail un émail un bail	des travaux des vitraux des coraux des émaux des bailaux	Kata benda berakhiran -ail secara umum bentuk jamaknya berakhiran –aux, kecuali: un détail menjadi des détails.

Sumber: Chollet et Robert (2009: 23-24).

          Selain dikelompokkan berdasarkan genre dan nombre, terdapat beberapa nomina yang dikategorikan sebagai nomina jamak saja. Nomina-nomina ini tidak memiliki bentuk tunggal, seperti yang terdapat pada tabel berikut.

Nomina jamak	Terjemahan
les vacances	liburan
les lunettes	kaca mata
les ténèbres	kegelapan
les devoirs	pekerjaan rumah
les fiançailles	pertunangan
les ciseaux	gunting
les mathématiques	matematika/ilmu pasti
les armes	lambang
les défenses	celah gigi
les échecs	permainan catur
les lettres	kesusastraan
les menottes	borgol
les parents	orang tua

            Untuk memperkuat pemahaman tentang pokok bahasan ini, lihatlah tayangan video youtube dalam situs berikut!

https://www.youtube.com/watch?v=f3BAe1zeRMM.

https://www.youtube.com/watch?v=0UHcf58ghBY.